XLM – wskaźnik płynności ETF na Xetra

Prowizje maklerskie są podstawowym kosztem transakcyjnym, ale nie jedynym. Zalicza się do nich także te związane z tak zwaną płynnością. Większość ETF-ów to płynne instrumenty, ale część z nich taka nie jest, co wiąże się z pewnymi konsekwencjami. Dążąc do obniżania kosztów transakcyjnych, warto wybierać instrumenty płynne.

Jedną z miar płynności jest wskaźnik XLM, czyli Xetra Liquidity Measure, publikowany przez rynek we Frankfurcie (Xetra). W tym artykule pokazujemy jak się nim posługiwać, jak płynne są ETF-y na Xetra i od czego to zależy.

Czym jest płynność?

Płynność mówi o tym, jak łatwo można na giełdzie kupić lub sprzedać dany instrument, albo inaczej — jak łatwo jest znaleźć drugą stronę transakcji. Płynność jest tym większa, im więcej inwestorów handluje danym instrumentem i im większy angażują oni kapitał. Płynność przekłada się na spread, czyli różnicę między ofertami kupna i sprzedaży. Mały spread oznacza wysoką płynność.

Spread zaliczany jest do kosztów transakcyjnych, choć (niesłusznie) inwestorzy spoglądają zwykle tylko na wysokość prowizji maklerskich. Tymczasem koszt spreadu może być znacząco większy niż prowizje zapłacone naszemu brokerowi.

Należy pamiętać, że jeśli pod wpływem dużego popytu lub podaży na ETF będzie potrzeba wykreowania lub umorzenia jego jednostek, pojawi się też potrzeba zawierania transakcji na rynku bazowym (np. rynku akcji). Jeśli rynek bazowy będzie miał problem z płynnością, będzie on widoczny również na poziomie ETF.

Tu też widać zaletę ETF-ów — płynność jest w ich przypadku na dwóch poziomach: rynku bazowym (czyli tym w który dany ETF inwestuje) oraz rynku pierwotnym (czyli ETF). Nawet jeśli rynek bazowy (np. akcji) jest mało płynny (lub wręcz zamknięty), inwestorzy ETF nadal mogą zawierać transakcje wymieniając między sobą już wykreowane jednostki.

Wskaźniki płynności

O płynności może świadczyć poziom obrotów na danym instrumencie. W przypadku ETF-ów płynność mocno wspierają animatorzy, choć i oni są uzależnieni od płynności rynku bazowego (czyli aktywów, które wchodzą w skład danego ETP).

Animatorzy to specjalne firmy, których zadaniem jest zapewnianie ofert kupna i sprzedaży. Dzięki nim płynność może być wysoka, nawet przy małych obrotach. Więc nie jest to doskonały sposób oceny płynności. Lepiej mierzyć spread.

Spread się zmienia, więc jego mierzenie jest trudne. Sposobów na to jest wiele, dlatego istnieją różne wskaźniki płynności. Mogą one być tworzone przez serwisy finansowe (jak Bloomberg) lub ale też giełdy. Jednym z nich jest XLM, czyli Xetra Liquidity Measure, publikowany raz w miesiącu przez rynek Xetra we Frankfurcie. Obliczany jest jako średnia miesięczna dla składanego minuta po minucie hipotetycznego zlecenia bez limitu (w każdym momencie ustalana jest teoretyczna cena, która mieści się pomiędzy najlepszą ofertą kupna i sprzedaży). XLM liczony jest dla instrumentów ETF (Exchange Traded Fund), ETC (Exchnage Traded Commodity) i ETN (Exchange Traded Note).

Xetra Liquidity Measure (XLM)

Wskaźnik XLM wyraża koszty transakcyjne w formie liczby – im niższa wartość, tym wyższa płynność instrumentu. XLM jest podawany w punktach bazowych (100 punktów bazowych = 1 procent). Jego kalkulacja zakłada jednoczesną transakcję kupna i sprzedaży o wartości 100 000 EUR. Przykładowo:

Wartość transakcji = 100 000 EUR, XLM = 100, to łączny koszt obu transakcji (kupno + sprzedaż) wyniesie 1 000 EUR (1% ze 100 000 EUR)
Wartość transakcji = 100 000 EUR, XLM = 10, to łączny koszt obu transakcji (kupno + sprzedaż) wyniesie 100 EUR (0,1% ze 100 000 EUR)

Jak płynne są ETF-y na Xetra?

Wskaźnik XLM przyjmuje wartości dodatnie, najczęściej od 0 do 300. Xetra w swoich publikacjach przyjmuje następujące standardy płynności:

0-50 – bardzo płynne
50-200 – płynne
>200 – mniej płynne

Według danych na lipiec 2023 zdecydowana większość (ok. 70%) to instrumenty bardzo płynne. Średnia wartość XLM dla ETF to 33 a dla wszystkich ETP łącznie – 63.

Określenie “mniej płynne” może być zniechęcające. Jednak trzeba zaznaczyć, że wskaźnik XLM jest kalkulowany w oparciu o zlecenia o wysokiej wartości (100 000 EUR) bez limitu ceny. Inwestorzy detaliczni przeważnie inwestują mniejsze kwoty, co oznacza że płynność może być dla nich, w wielu przypadkach, zupełnie wystarczająca.

Od czego zależy płynność?

Płynność funduszu ETF zależy od rodzaju aktywów, w które inwestuje. Przykładowo, akcje amerykańskie są płynne, więc ETF-y na S&P500 czy MSCI World też należą do płynnych. Akcje polskie są mało płynne, więc ETF-y na polskie indeksy również. Przypominamy, że płynność ETF jest powiązana z płynnością rynku bazowego.

Poniżej przykłady instrumentów na różne rynki i klasy aktywów. Do najbardziej płynnych należą ETF na rynki rozwinięte, wschodzące czy obligacje. Wśród najmniej płynnych są ETC i ETN na egzotyczne aktywa jak pszenica, gaz ziemny czy tusze wieprzowe.

Panuje dość powszechne przekonanie, że płynność ETF-ów w obrębie danej grupy zależy od wielkości aktywów funduszy (“im większe aktywa, tym większa płynność”). Ta reguła niekoniecznie się sprawdza. Prawdą jest, że płynne instrumenty przeważnie mają też duże aktywa, ale ta zależność raczej nie jest liniowa. Przykładem mogą być ETF-y na S&P500. Różnice w wielkości aktywów są ogromne. Ale największe ETF-y mają podobną płynność do tych o aktywach średnich. Mniej płynne zazwyczaj są jedynie te o aktywach najmniejszych.

Jak zmienia się płynność?

Na rynki finansowe trafia coraz więcej pieniędzy. Płynność ETF na wszystkich rynkach od wielu lat systematycznie rośnie. To bardzo dobra informacja dla inwestorów, bo dzięki temu koszty inwestowania są przeciętnie coraz mniejsze.

Okresowo zdarzają się jednak spadki płynności. Czasem nawet bardzo drastycznie, jak w marcu 2020, gdy koronawirus “zainfekował” rynki finansowe strachem. Na niektórych klasach aktywów płynność zupełnie wyschła. Na rynku amerykańskich obligacji skarbowych spready momentami sięgały kilku procent. Widać to również w odczytach wskaźnika XLM z tamtego okresu. Przykładowo, w marcu 2020 wartości XLM dla iShares Core S&P500 UCITS ETF (Acc) oraz iShares US Aggregate Bond UCITS ETF (Dist) były 10-krotnie wyższe niż w lipcu 2023. Można powiedzieć, że płynność była wówczas 10 razy niższa.

Inwestując w takich okresach istnieje duże ryzyko zawierania transakcji po kursach odbiegających od wartości aktywów netto funduszu (z premią lub dyskontem). Aby uniknąć tego ryzyka, można ograniczyć się do składania zleceń z limitem ceny (nie dążąc do natychmiastowego zawarcia transakcji).

Płynność zmienia się też w skali jednego dnia (Xetra mierzy ją osobnym wskaźnikiem – iXLM), ale takie szczegóły mogą mieć znaczenie dla inwestorów o najkrótszym horyzoncie czasowym.

Jak sprawdzić XLM na atlasETF.pl?

Wskaźnik XLM jest publikowany na stronach Xetra. Można go też sprawdzić bezpośrednio na atlasETF.pl.

Dane o ETF-ach notowanych na Xetra zawierają wartość XLM. Aby ją sprawdzić, należy otworzyć stronę danego funduszu i zajrzeć do sekcji Płynność (XLM). Poniżej przykład dla Vanguard LifeStrategy.